داعش بدون حمایت کشورهای منطقه گروهی مرده است/تشریح معایب طرح آمریکا برای عراق

پروفسور "محمود منشی پوری" استاد روابط بین الملل در دانشگاه سانفرانسیسکو و استاد مدعو در رشته مطالعات خاورمیانه دانشگاه برکلی کالیفرنیا در این مصاحبه با شرایط موجود در خاورمیانه بویژه عراق گفت: نگرانی از جنگ های آمریکا همراه با بحران سوریه که به نظر می رسد قابل مدیریت نیست، و برآمدن دولت اسلامی عراق و شام (داعش) همه با هم در هم آمیخته و موجب شده اند تا سیاست های موجود در منطقه به سرعت در حال تغییر باشند. به عبارت دیگر همزمان شدن این موارد و آمیخته شدن آنها با یکدیگر موجب بروز نوعی بی ثباتی در منطقه شده اند.

وی تصریح کرد: در این میان برخی کارشناسان از همکاری محتمل بین ایران، آمریکا و ترکیه برای مقابله با داعش سخن می گویند. سایر دیدگاه ها معتقدند که همکاری نظامی میان ایران و آمریکا در آینده ای نزدیک اگر گفتگوی سیاسی میان آنها انجام نشود تقریبا بعید است. این وضعیت در حالی است که گسترش دامنه فعالیت داعش به بخش های سنی نشین عراق می تواند این کشور را به سمت درگیری های خونین بیشتری سوق بدهد.

وی یادآور شد: برخی ناظران معتقدند که طرح دموکرات های آمریکا برای تقسیم عراق اکنون به ثمر نشسته است. از سال 2006 میلادی "جو بایدن" معاون رئیس جمهور آمریکا، در مورد سیستم فدرالی تقسیم قدرت در عراق صحبت می کند. به اعتقاد بایدن سیستم فدرالی و تقسیم عراق تنها راهی است که از طریق آن می توان به ناآرامی های عراق و جنگ های فرقه ای در این کشور پایان داد. به اعتقاد بایدن هر چند عراق در سیستم فدرالی به سه بخش تقسیم می شود اما با این وجود اتحاد این کشور همچنان حفظ می گردد.

منشی پوری در بیان نواقص موجود در سیستم فدرالی مورد نظر آمریکا گفت: هر چند سیستم فدرالی به عنوان جایگزینی برای بی ثباتی موجود در عراق پیشنهاد می شود اما این سیستم فاقد مکانسیمی برای تعیین دقیق اینکه پول ناشی از صادرات نفت به چه صورت در این کشور تقسیم شود و یا آنکه تقسیم قوا و میزان بهره مندی گروه های مختلف از قدرت در صورت فدرالی شدن به چه صورت خواهد بود، است و همین موارد موجب بی اعتمادی مردم عراق به این سیستم شده است.

وی در ادامه تصریح کرد: در چنین شرایطی سوالی مهم در ذهن شکل می گیرد و آن اینکه در چنین وضعیتی اعزام 300 مشاور نظامی به عراق چه معنایی دارد؟

این استاد مطالعات خاورمیانه افزود: پرسش مهم دیگر در این رابطه این است که چگونه ممکن است ما (آمریکا) در این شرایط حضور داشته باشیم؟ خروج نظامیان آمریکایی از عراق در پایان سال 2013 میلادی نیروهای بومی عراق را مسئول حفظ امنیتی این کشور کرد و این در حالی بود که عراق یک ارتش غیر سازمان یافته در اختیار دارد و این وضعیت در مرکز و شمال عراق به خوبی قابل مشاهده است. تمامی این موارد به همراه این نکته که کشورهای عرب حوزه خلیج فارس از جمله عربستان بصورت پنهانی و حتی آشکار از شبه نظامیان حاضر در عراق و سوریه حمایت کرده و می کنند موجب شده تا در خاورمیانه شاهد تحولات اخیر باشیم. البته در این میان کمک بخش های خصوصی به این گروه های افراطی را نباید نادیده گرفت. هدف از این کمک ها بسیار روشن است و آن کاهش نفوذ ایرن در عراق و برانداختن حکومت بشار اسد در سوریه بود.

منشی پوری تأکید کرد: این نکته به خوبی مشخص است که اگر چنین حمایتی از شبه نظامیان افراطی نمی شد، گروه هایی همچون داعش باید در عراق و سوریه به آخر خط می رسیدند. در چنین شرایطی یک پرسش اساسی دیگر شکل می گیرد و آن اینکه "چه کسی از وضعیت فعلی عراق و تقسیم شدن آن سود می برد؟"

استاد دانشگاه کالیفرنیا تصریح کرد: ترکیه نیز از این وضعیت سود می برد و به احتمال زیاد ترک ها با دولت مستقر در اربیل به توافقاتی دست پیدا می کنند که مهمترین مورد آن می تواند کنترل نیروهای پ.ک.ک (حزب جدائی طلب کارگران کردستان) و متوقف شدن حملات آنها به مرزهای ترکیه باشد. علاه بر آن در صورت تجزیه عراق، کردها نفت را با آزادی بیشتری به ترکیه صادر می کنند که این موضوع هم به نفع آنها بوده و هم موجب رونق اقتصادی ترکیه می شود.

وی تأکید کرد: مناطق سنی نشین عراق در این میان حکایت دیگری خواهند داشت زیرا این مناطق منابع انرژی و یا ثروت چشمگیری برای ادامه حیات در اختیار ندارند. در حال حاضر نیز اختلافاتی میان گرو ه های سنی وجود دارد اما در صورت تشکیل یک منطقه مستقل سنی در عراق این منطقه در صورت شکل گرفتن و بنا به دلایل ذکر شده قدرت چندانی نخواهد داشت. در صورت پیدایش چنین منطقه ای ساکنان آن از مشکلات سیاسی و اقتصادی زیادی رنج خواهد برد.

وی افزود: در مورد موضع ترکیه باید به مورد دیگری نیز توجه کرد و آن اینکه برخی از رسانه های این کشور ار عملکرد دولت اردوغان و حزب حاکم عدالت و توسعه در حمایت از گروه های افراطی نظیر داعش انتقاد می کنند. در این میان ترکیه نباید مخالفتی با تجزیه عراق داشته باشد چون هم کردستان مستقل و هم منطقه سنی نشین از لحاظ اقتصادی تا حد زیادی محتاج ترکیه خواهند بود.

استاد دانشگاه سانفرانسیسکو در ادامه یادآور شد: کرکوک یک تامین کننده جدید برای نفت ترکیه می شود و بدین ترتیب نیاز نفتی ترکیه به ایران و روسیه کمتر می گردد.

وی افزود: در این میان بدون در نظر گرفتن امکانات محال، تجزیه عراق می تواند موجب بروز موقعیت بسیار مناسبی و یا موقعتی بسیار اسفبار و خطرناک شود. این تفاوت و دینامیک موجود در عراق موجب شکل گیری بازی سیاسی جدیدی در منطقه می شود. بطوریکه کشورهای منطقه شروع به چانه زدن و تلاش برای افزایش قدرت خود در عراق جدید می کنند.

وی در پایان یادآور شد: این وضعیت تا حدی غیرمنتظره و خطرناک خواهد بود چون انگیزه های سیاسی هر کشوری از افزایش سهم خود در عراق بطور کامل مشخص نیست. در این میان موضوعی که تحقق آن چندان مشخص نیست توانایی آمریکا برای شکل دادن دولت جدید در عراق است و البته این به شرطی است که واشنگتن بتواند "نوری المالکی" نخست وزیر فعلی عراق را متقاعد به کناره گیری از قدرت کند.

محمود منشی پوری استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل در دانشگاه ایالتی سانفرانسیسکو و استاد سیاست خاورمیانه در دانشگاه کالیفرنیا در برکلی آمریکاست. منشی پوری در سال 1987 درجه دکترای خود را از دانشگاه جورجیا در آمریکا دریافت کرده است. او سابقه تدریس در دانشگاههایی چون جورجیا، دانشگاه مرکزی میشیگان و دانشگاه ایالتی کالیفرنیا را دارد. حوزه‌های تخصصی و مطالعاتی وی عبارتند از: خاورمیانه و شمال آفریقا در روابط بین‌الملل، حقوق بشر، خلیج فارس در روابط بین‌الملل، نظریه و عمل در روابط بین‌الملل، هویت و جهانی شدن در جوامع اسلامی و مباحث جهانی. وی ویراستار "حقوق بشر در عصر جهانی شدن" و مؤلف کتابهای "تروریسم، امنیت و حقوق بشر"، "حقوق بشر در خاورمیانه"، "مسلمانان در سیاست جهانی" و "سیاست جهانی" است.

......................

گفتگو از عبدالحمید بیاتی